Panteon w Rzymie to jeden z najlepiej zachowanych budynków starożytnych. Tajemnica długowieczności świątyni na Polu Marsowym bynajmniej nie wynika z faktu, że została ona wzniesiona ku czci Bogom, lecz przede wszystkim z właściwości materiałów użytych do jej budowy. Kopuła Panteonu powstała z betonu — jednego z najtrwalszych architektonicznych budulców, który towarzyszy naszej cywilizacji od wieków.

Beton był znany już w starożytności 

Beton wcale nie jest „wynalazkiem” czasów nowożytnych, gdyż tak naprawdę znany jest już od IV w.p.n.e. Na pozór prosta mieszanina cementu (spoiwa), drobnoziarnistego wypełniacza (kruszywa) i wody wykorzystywana była na świecie w celu budowy pałaców władców czy świątyń. Chociaż podstawy produkcji betonu znane były już w Babilonie czy starożytnej Grecji, tak naprawdę Rzymianie w największym stopniu rozpowszechnili zastosowanie i wytwarzanie betonu. To oni doskonalili skład wiążącej zaprawy, tworząc masę trwałą, twardą i wodoodporną. Tak właśnie powstała m.in. ponadczasowa kopuła Panteonu, a także drogi, akwedukty, obiekty wodne, których znaczna część przetrwała do dziś. Beton towarowy, którego skład wciąż był udoskonalany, stanowi jedno z najważniejszych materiałów do budowy różnorodnych obiektów.

Co ciekawe, Rzymianom zawdzięczamy nie tylko podstawę technologii wytwarzania betonu, ale i jego nazwę, gdyż efekt mieszania poszczególnych składników określali oni mianem betunium.

Wróćmy jednak do omawianego w tym wpisie Panteon. Jest to jedno z najważniejszych osiągnięć budowlanych starożytnego Rzymu. Powstał na polecenie cesarza Hadriana, a zakończenie jego budowy datowane jest na 126 n.e. Po dziś dzień możemy podziwiać kunszt dawnych budowniczych, precyzję przy wykonywaniu detali architektonicznych, ale najbardziej zachwyca potężna, monumentalna kopuła, która wieńczy wnętrze świątyni. Po dziś dzień jest największą na świecie konstrukcją wykonaną z nieuzbrojonego betonu! Projektując takie zadaszenie, Rzymianie wykazali się wyjątkową inteligencją, wyczuciem i doświadczeniem.

Na uwagę zasługuje też zastosowanie zróżnicowanego składu betonu w poszczególnych fragmentach kopuły. Jej podstawę stanowią twarde, ciężkie bloki betonowe, które w swoim składzie zawierają m.in. trawertyn i tuf. W wyższych partiach użyto lżejszych materiałów. W najwyższej części, stanowiącej zwieńczenie konstrukcji, pojawia się sporo dodatków lekkiego pumeksu. To właśnie m.in. za sprawą takich przemyślanych i skrupulatnie opracowanych zabiegom betonowa kopuła Panteonu zachwyca nas po dziś dzień.